روانشناسی ازدواج

نهاد خانواده یکی از نهاد های مهم اجتماعی است که با ازدواج آغاز می شود. بنابراین، ازدواج از آنجا که مراسم آغازین این نهاد مهم اجتماعی است، اهمیت بنیادین و پایه ای دارد . سنگ بنای نهاد خانواده در ازدواج گذاشته می شود
ما در انتخاب خانواده ای که در آن به دنیا آمده ایم هیچ گونه اختیاری نداشته ایم ،اما معمار خانواده آتی خود خواهیم بود . هرچند ازدواج همه ی امر خانواده نیست اما خشت اول و سنگ بنای خانواده است . بنابراین یکی از مهمترین مسایل در نهاد خانواده، ازدواج و مسایل پیرامون آن است. ازدواج ی یکی ازمهمترین تصمیمات طول زندگی فرد است . با ازدواج خانواده تشکیل می شود و نظام خویشاوندی شکل می گیرد و نسل بقا می یابد.ازدواج در زمره ی پیچیده ترین روابط انسانی است.(ساروخانی، جامعه شناسی خانواده). با توجه به اهمیت روانشناسی ازدواج در این مقاله به بررسی خلاصه ای از موضوعات مهم در مورد روانشناسی ازدواج می پردازیم.
چرا روانشناسی ازدواج؟

همسر گزینی مرد و زن مقدمه ای برای تشکیل خانواده است. اظهار علاقه زن و مرد به یکدیگر نهایتا به پیوند سیستم های ارزشی آنها, ویژگی های شخصی, و ظرفیت آنها در عشق ورزیدن و ورود به یک رابطه مشترک می انجامد. هر طرف احتیاجاتی دارد و برای برآوردن آنها معمولا بدون آگاهی هشیارانه از این نیازها به دیگری چشم دارد. افراد جوان اغلب بر پایه احساسات و تمایلات جنسی متقابل به همسر گزینی دست می زنند. لیکن همیشه اینطور نیست چون بعضی روابط اساسا خارج از رفاقت و علاقه متقابل رشد می کند. هرچند عنصر عشق رمانتیک و احساسی اغلب قوی است .اغلب طرح خصوصیاتی از سوی یکی از دو طرف نسبت به دیگری که به نظر میرسد نیازهای عاطفی عضو دیگر را برآورده خواهد ساخت نیز به همه اینها اضافه میشود. این حالت همان عاشق بودن است که در آن محبوب به طور واقعی نگریسته نمی شود .اما در عوض به چشم طرف مقابل دارای همه خصوصیاتی است که شخص از او می خواهد
ازدواج اولین تعهد عاطفی و حقوقی است که ما در بزرگسالی قبول میکنیم بعلاوه انتخاب همسر و انعقاد پیمان زناشویی هم نقطه عطفی در رشد و هم پیشرفت شخصی تلقی میشود.یکی از عواملازدواج های ناموفق نحوه نگرش نادرست افراد نسبت به فرآیند ازدواج و انتخاب همسر است.عقاید غیر واقع بینانه درباره ازدواج باعث نارضایتی شدید ی از زندگی زناشویی میشود و این نارضایتی به نرخ بالای طلاق می انجامد.
بدیهی است ازدواج همچون هر پدیده ی اجتماعی دیگری هنجارهایی دارد که این هنجارها نسبت به هر جامعه ونیز هر مقطع زمانی متفاوت است.در دوران کنونی مسائل ازدواج در کشور ما نیز دارای ویژگیهای خاص خود است .کشور ایران همچون سایر کشورهای جهان سوم در مرحله گذار از سنت به مدرنیته است که با تغییرات اجتماعی وسیعی در همه ی پدیده های اجتماعی از جملهازدواج و همسر گزینی روبه روست. تغییراتی که موجب شده مردان و زنان نگرش نوینی از پیوند زناشویی و ازدواج داشته باشند و آن را نه فقط به عنوان یک رابطه ی جنسی و تولید فرزند بلکه برای به وجود آوردن یک زندگی کمال گرا توام با عشق و همدلی بدانند.
عوامل موثر بر ازدواج ناموفق

مهم ترین عامل عوامل تربیتی و آموزشی هستند منظور عواملی است که در تربیت کودکان نقش بازی میکنند. ما به صورت تاریخچه هایی به زندگی افراد نگاه میکنیم تا دریابیم چه عواملی باعث میشود که افراد ازدواج موفقی نداشته باشند .این عوامل عبارتند از:
اتفاقات دوران جنینی مثل عواطف ناسالم مادر و رابطه پدر با مادر در این دوره/اتفاقات بعد از تولد مثل شاهد دعوای والدین بودن و آموزشهای لازم جهت تشکیل خانواده که مثلث خانواده مدرسه و رسانه های گروهی عهده دار آن هستند. در این زمان تعداد خانواده هایی که بتوانند مسئولیتشان در این زمینه را به خوبی انجام دهند به خاطر شکاف بین نسلها کمتر شده است.ما با چند نوع خانواده مواجه هستیم .دسته ی اول خانواده هایی که در زمینه ی ازدواج به فرزندانشان آموزشها و اطلاعات کافی نمی دهند به دلیل فقر فرهنگی- اجتماعی خانواده.
نوع دوم خانواده هایی هستند که به این مساله واقف اند اما آموزشهای زمان خود را به فرزندان می دهند که این امر با توجه به شکاف بین نسلها چندان موثر نخواهد بود.
نوع سوم خانواده هایی که به طور آگاهانه و با استفاده از دانش فرهنگی و اجتماعی به روز میتوانند فرزندانشان را با آمادگی های لازم نسبت به آینده و مساله انتخاب همسر تحویل جامعه دهند.
مدرسه نیز در دوره های خاصی از زندگی نقش پررنگ تری را ایفا میکند . مدرسه میتواند با آموزش مهارتهای اجتماعی آموزش نقش پذیری و غیره کمک قابل توجهی به افراد ارائه نماید. نقش آموزشی رسانه های گروهی به خصوص تلویزیون بر هیچ کس پوشیده نیست و کودکان از همان سنین اولیه با آن همراه میشوند و بیشتر اوقات زندگیشان را صرف آن میکنند. به همین دلیل میتواند راهکار خیلی قدرتمندی برای فرهنگ سازی مثبت باشد.
ازدواج ازنظر ریکسون

در صورت بندی اریکسون از مراحل زندگی مرحله ششم مرحله دیگرآمیزی در برابر مردم گریزی است.در این مرحله فرد برای صمیمیت و سرمایه گذار ی در این راه آماده است بدون اینکه خطر مستحیل شدن در دیگری در کار باشد .در این مرحله فرد ظرفیت عشق واقعی را دارد. بنابراین ازدواج در مرحله ای اتفاق می افتد که چالش اساسی فرد بین صمیمیت و انزوا است. صمیمیت به طور طبیعی با خود به خودی به وجود نمی آید و شامل علاقه, ارتباط متقابل, خطر پذیری, اعتماد و مبادله ی عقاید و عواطف, و نه صرفا مجاورت جسمانی و روابط جنسی است . که همه نیازهای اساسی و عمیق بیشتر انسانهاست. در همان زمان که فرد چنین رابطه ای را جست و جو میکند نیاز دارد تا احساس ثابت و پایداری از هویت خویش داشته باشد و بداند که در درون و نیز در جهان بیرونی که در آن در حال کنش وری است کیست. گسترش صمیمیت بین زن و شوهر منجر به هم آمیزی میشود که به معنی آمیختن هویت خود با هویت شخص دیگر است بدون ترس از اینکه چیزی از خود از دست برود .اریکسون همچنین معتقد است که حس حقیقی صمیمیت به دست نمی آید مگر آنکه فرد هویت توجیه یافته خود را به دست آورده باشد.

آسیب شناسی ازدواج

برای تعداد کثیری از زوج ها ازدواج با عبارت تنها مرگ ما را از هم جدا میکند آغاز میشود .اگرچه در نخستین روزهای ازدواج زن و مرد نسبت به عبارت فوق احساس تعهد دایمی مینمایند .لیکن واقعیت امر در پاره ای از موارد طور دیگری است.تحقیقات کارشناسان خانواده نشان میدهد که حدود ۵۰% زوجین ازدواج خود را نهایتا ناموفق ارزیابی می کنند.بدون تردید ازدواج یکی از باارزشترین و متداول ترین وقایع و فعالیت ها در زندگی اکثر بزرگسالان است.
آمار نشان میدهد که ۹۷% بزرگسالان در طول زندگی خود حداقل یکبار ازدواج کرده اند.تعجب آور نیست که بدانیم نرخ ازدواج در طول ۱۵ سال گذشته طبق آمار جهانی ثابت مانده است. متاسفانه این آمار در مورد طلاق صادق نیست. آمار نشان می دهد که نرخ طلاق امروزه به مراتب بیش از گذشته است و کشورهایی جون ایالت متحده آمریکا بالاترین نرخ طلاق دنیا را دارا میباشند .به طوری که در آمریکا میزان طلاق ۴۰% مجموع ازدواج ها و در ایران برای جمعیت شهری ۳۰% بوده است. متفکران و آسیب شناسان طلاق را یکی از آسیب های اجتماعی به شمار آورده و بالا رفتن آنرا نشانه ی بارز اختلال در اصول اخلاقی و به هم خوردن آرامش خانوادگی و در مجموع دگرگونی در هنجارهای اجتماعی محسوب میکنند. طلاق به عنوان یک مساله اجتماعی همواره در ایران مورد توجه بوده است و طی چند دهه گذشته توجهاتی به مساله از سوی مراکز قانون گذاری و سایر نهادهایی که به نحوی با خانواده سرو کار دارند انجام گرفته است.از حیث امکان باید گفت که در بین وقایع حیاتی پنج گانه ( باروری, مرگ و میر, مهاجرت, ازدواج, طلاق) طلاق شاید تنها واقعه است که آمارهای آن در مقایسه با وقایع دیگر دقیق تر ثبت میشوند.

خانواده و نگرش نسب به ازدواج
به طور کلی نتایج پژوهش ها نشان می دهند جوانانی که روابط والدینشان را آشفته میدیدند صرف نظر از سازمان خانواده نگرش منفی نسبت به ازدواج دارند.لونگ (۱۹۸۷)به این نتیجه رسید افرادی که ازدواج والدینشان را ناخوشایند می بینند نگرش منفی به ازدواج دارند. این افراد انتظار کمی از ازدواج دارند . هم چنین تعارض زیاد در خانواده باعث می شود که فرزندان دیرتر ازدواجکنند و احتمالا زودتر طلاق بگیرند.

پژوهش هایی در مورد روانشناسی ازدواج

طی سالها نگرش های جدیدی در زمینه اوضاع و مسائل خانوادگی به وجود آمده است. پژوهش های مختلفی نشان داده اند که نگرش جوانان نسبت به ازدواج و طلاق تغییر کرده است. در حالیکه دهه ۱۹۵۰ عصر طلایی ازدواج نام داشت و افراد ارزشهایی مثل شادی, رشد و اجتماعی شدن را در ازدواج و تشکیل خانواده جست و جو می کردند. امروزه کمتر از نیمی از جوانان چنین عقیده ای دارند . در سال ۱۹۷۶ سی و نه درصد از جوانان سفید پوست معتقد بودند که ازدواج باعث خوشحالی بیشتر در زندگی میشود . ولی در سال ۲۰۰۱ تنها ۲۲ درصد از جوانان چنین عقیده ای داشتند .در بین جوانان سیاه پوست نیز ۴۱ درصد از جوانان در سال ۱۹۷۶ معتقد بودند که ازدواج باعث زندگی شادمانه تری می شود . اما در سال ۲۰۰۱ فقط ۲۱ درصد از جوانان چنین عقیده ای داشتند.
در هنگ کنگ نیز تغییراتی در نگرش افراد به ازدواج و طلاق به وجود آمده است . درصد ازدواج مجدد نسبت به کل ازدواج ها از ۴ درصد در سال ۱۹۸۱ به ۳۴ درصد در سال ۲۰۰۶ افزایش پیدا کرده است. در مقابل درصد ازدواج اول نسبت به کل ازدواج ها از ۸۱ درصد در سال ۱۹۸۱ به ۶۱ درصد در سال ۲۰۰۶ کاهش یافته است. در بین همین سالها متوسط اولین ازدواج از ۲۷ سال به ۳۲ سال برای مردان و از ۲۳ به ۲۸ سال برای زنان افزایش یافته است.با این حال حدود ۷۲ درصد از مشارکت کنندگان معتقد بودند که ازدواج یک مرحله مهم در زندگی است و حدود ۸۵ درصد اعتقاد داشتند که داشتن یک شریک زندگی همیشگی یک عنصر مهم در ازدواج است. بین آموزش جنس و موقعیت جغرافیایی و نگرش به ازدواج رابطه وجود دارد.در هردو جنس کسانی که دارای مدارج آموزش عالی بودند معتقد بودند که ازدواج در زندگی ضروری است ولی داشتن یک شریک زندگی همیشگی مهم نیست. قسمت های سنتی هنگ کنگ معتقد بودند که ازدواج ضروری است . هم چنین توافق عمومی در این مورد که افراد متاهل شادتر از افراد مجرد هستند.
در انگلیس نیز نرخ ازدواج ها بعد از دهه ۱۹۷۰ (که سالانه ۴۵۰۰۰ )بود رو به کاهش رفت. در سال ۱۹۷۱ میانگین سن ازدواج برای مردان ۲۴ سال و برای زنان ۲۲ سال بود. در حالیکه این رقم در سال ۲۰۰۴ به ۳۱ سال برای مردان و ۲۹ سال برای زنان رسید. در آمریکا نیز به دلیل تغییرات زیاد در نگرش افراد پژوهش های زیادی در حوزه ازدواج و طلاق صورت گرفته است. در این کشور حدود ۵۰ درصد ازدواج های اول و ۶۰ درصد ازدواج های دوم به طلاق منجر می شود و نگرش منفی به ازدواج به سرعت روبه افزایش است.
در ایران نیز طبق آخرین پژوهشی که مرکز مطالعات جمعیتی آسیا و اقیانوسیه انجام داده سن ازدواج دختران ۲۲سال و پسران ۲۶ سال اعلام شده است که نسبت به سال ۲۰۰۶ برای پسران ۱٫۵ سال و برای دختران ۱ سال افزایش نشان داه است .علت اصلی افزایش سن ازدواج عوامل اجتماعی و فرهنگی ذکر شده و در این بین ۵۰ تا ۶۰ درصد علل به خود جوانان و ۴۰ تا ۵۰ درصد آن به خانواده ها بر می گردد . در دختران حدود ۴۰ درصد علل به تجمل گرایی آنان بر میگردد.
اصطلاحات و لغات ازدواج

Marriage : ازدواج
Commitment : تعهد
Divorce : طلاق
Empathy : همدلی
Emotions : عواطف
نظریه استرنبرگ در مورد عشق

استرنبرگ معتقد است یک عشق کامل سه بعد دارد: وفاداری، صمیمیت و هوس از نظر او کسی عاشق است که هر ۳مؤلفه عشق را به اندازه کافی در وجودش پرورش داده باشد. او سعی کرده است با در نظر گرفتن این ۳ مؤلفه، عشق را از زوایای گوناگون نگاه کند.

۱٫ صمیمیت: صمیمیت، بعد عاطفی و هیجانی عشق است؛ اینکه ما نسبت به دیگران احساسات نزدیک و مشترک داشته باشیم. صمیمیت بیش از هر چیز یک احساس دوطرفه است. نمی‌توانید بگویید فلانی دوست صمیمی من است ولی او با من صمیمی نیست!

۲٫ هوس: هوس یا شاید بهتر است بگوییم شور، موتور محرکه عشق است. غیر از احساسات جنسی که کاملا در کلمه هوس مستتر است، یک چیز دیگر هم در این بعد از عشق وجود دارد؛ چیزی غیرجنسی که بین عامه به احساسات رمانتیک مشهور است؛ احساس دل‌انگیز عاشق شدن.

۳٫ وفاداری: وفاداری یا تعهد، نیت فرد را برای تداوم رابطه نشان می‌دهد؛ اینکه ما بخواهیم تا آخر عمر، معشوقمان را
حفظ کنیم و برای این پایداری تلاش کنیم.

همان‌طور که گفتیم، استرنبرگ عشقی را کامل می‌داند که دارای هر ۳ بعد باشد وگرنه انواع دیگری از احساسات وجود دارند که دو یا تنها یک بعد پررنگ عشق را دارند. اشتربرگ هشت عشق رامطرح می کند:
۱٫ فقدان عشق: در این رابطه هیچ کدام از عناصرعشق حضورندارند. این رابطه را در زندگی روزانه با مردم عادی میبینیم
۲٫ عشق دوستانه: این احساس زمانی دست میدهد میل و تعهد به مقدار کم وجود داشته باشد یا اصلا وجود نداشته باشد، اما صمیمیت در حد بالایی حضور دارد. این احساس را معمولا در رابطه با دوستان صمیمی داریم.
۳٫ عشق شهوانی: میل در این عشق بیشتر حضور دارد. هیجانات ومیل زیادی دراین رابطه وجود دارد، اما صمیمیت و تعهد در سطح ضعیفی قرار دارد.

۴٫ عشق پوچ: این عشق زمانی احساس میشود که تعهد قوی باشد،اما میل وصمیمیت در سطح پایینی قرار داشته باشد یا اصلا وجود نداشته باشد. این ویژگی اغلب در زوج هایی دیده میشود،که مدت زیادی از ازدواج آنها میگذرد وبه خاطر بچه ها در کنار یکدیگر زندگی میکنند وسعی دارند رابطه را، حتی اگر از نظر روانی و جسمی یکدیگر را ارضا نکنند، حفظ کنند.

۵٫ عشق خیال انگیز: این عشق در بیین زوجهایی مشاهده میشود که رابطه انها تا اندازه ای تازه است. میل و صمیمیت شدید است، اما زوجها به اندازه کافی، زندگی مشترک یا تجربه های مشترک ندارند که متقابلا احساس تعهد کنند.
۶٫ عشق مشفقانه: در این عشق صمیمیت و تعهد شدید است اما میل ضعیف است. عشق مشفقانه در بین زوجهایی دیده میشود که به مدت تقریبا طولانی با هم هستند واز یکدیگر رضایت دارند، اما جاذبه جنسی آنها از بین رفته است.
۷٫ عشق ابلهانه: در این عشق میل وتعهد بالاست . اما صمیمیت ضعیف است عشق ابلهانه در زوجهایی دیده میشود که یک عنصر مشترک قوی دارند و همین دلیل تصمیم میگیرند ازدواج کنند، حتی اگر یکدیگر رااصلا نشناسند.
۸٫ عشق کامل: این عشق سه عنصر را به طور سخاوتمند در خود جای داده است. عشقی است که همه ی ما انرا آرزو داریم. همانطور که اشترنبرگ می گوید،رسیدن به این مرحله خیلی آسان تر از نگهداشتن آن است.

انواع عشق میل صمیمیت تعهد
فقدان عشق ضعیف ضعیف ضعیف
عشق دوستانه ضعیف قوی ضعیف
عشق شهوانی قوی ضعیف ضعیف
عشق پوچ ضعیف ضعیف قوی
عشق خیال انگیز قوی قوی ضعیف
عشق مشفقانه ضعیف قوی قوی
عشق ابلهانه قوی ضعیف قوی
عشق کامل قوی قوی قوی

برای کسب اطلاعات بیشتر به سایت مشاوره ازدواج رجوع کنید

منبع:مقالات کانون مشاوران ایران