کاریزما چیست؟

شاید برایتان پیش آمده باشد در جلسه‌ای شاهد اضطراب بیش‌ازاندازه‌ی همکارتان برای معرفی ایده‌اش باشید؛ یا مجبور باشید خود را برای رویارویی با یکی از زیردستانتان که خلاق و بااستعداد است، اما عملکرد ضعیفی دارد آماده کنید؛ یا نظاره‌گر همکارتان باشید که پس از نرسیدن به نتیجه‌ی دلخواه در جلسه‌ی معرفی محصول، باید به‌سراغ اعضای تیمش برود که خسته و ناامید منتظر راهنمایی او هستند.
همه‌ی ما چنین موقعیت‌هایی را تجربه کرده‌ایم. آنچه در چنین موقعیت‌های به ما کمک می‌کند، کاریزماست. اما کاریزما چیست؟ کاریزما به‌معنی توانایی انتقال پیامی روشن، الهام‌بخش و رؤیاگونه است که مخاطب را مسحور می‌کند و به او انگیزه می‌دهد. اما چطور کاریزما را فرابگیریم؟ افراد بسیاری معتقدند کاریزما یادگرفتنی نیست و افراد کاریزماتیک با این ویژگیِ ذاتی به دنیا می‌آیند. به‌عبارتی نمی‌توان با آموزش کسی را به «وینستون چرچیل» تبدیل کرد!
البته که نمی‌توان افراد را به شخص دیگری تبدیل کرد، اما می‌توان کاریزما را فراگرفت. کاریزما خصلتی تماما ذاتی نیست، بلکه مهارتی آموختنی یا دست‌کم مجموعه‌ای از مهارت‌هاست که کاربردشان قدمتی طولانی دارد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند کسانی که «فنون رهبری کاریزماتیک» را فرا گرفته‌اند، در نگاه دیگران اثرگذار‌تر و قابل‌اعتمادتر هستند و بیشتر به‌عنوان رهبر پذیرفته می‌شوند. در این مقاله به شما می‌گوییم چطور مدیران می‌توانند این فنون را در خود پرورش دهند و تقویت کنند. مانند ورزش‌کاری که برای برنده‌شدن به تمرین سخت و نقشه‌ی مناسب نیاز دارد، رهبران هم برای کاریزماتیک‌شدن باید این فنون را فرا بگیرند، سخت‌کوشانه آنها را تمرین کنند و روش مناسبی برای به‌کارگیری آنها داشته باشند. برای تبدیل‌شدن به فردی کاریزماتیک، با ما همراه شوید.
کاریزما از ارزش‌ها و احساسات ریشه می‌گیرد. به‌عقیده‌ی ارسطو تأثیر کاریزما ناشی از کیمیای اندیشه، خصلت‌های انسانی و حس همدردی است. به‌عبارتی‌دیگر، برای قانع‌کردن دیگران باید کلامی مستدل و قدرتمند داشته باشید، اعتبار شخصی و اخلاقی‌تان را نشان بدهید و سپس احساسات و اشتیاق پیروانتان را برانگیزید. رهبری که به‌خوبی از عهده‌ی این سه بربیاید، می‌تواند با دست‌گذاشتن روی امید‌ها و آمال پیروانش برایشان هدف مشخص ‌کند و به آنها برای انجام کارهای بزرگ انگیزه بدهد.
بنابر نتایج برخی پژوهش‌های بزرگ، کاریزما می‌تواند سرمایه‌ای غیر‌قابل‌ارزش‌گذاری در حیطه‌ی کاری باشد. سیاست‌مداران هم از اهمیت آن آگاه‌اند. اما بسیاری از مدیران اعتقادی به کاریزما ندارند، شاید به‌خاطر اینکه نمی‌دانند چطور آن را به‌کار بگیرند یا فکر می‌کنند به‌کارگیری آن به‌آسانیِ سبک‌های رهبری دیگر نیست. اما تردیدی نیست که رهبران برای جلب اعتماد پیروانشان، مدیریت عملیات مختلف و تعیین استراتژی، به مهارت‌های فنی گوناگونی نیاز دارند. آنها همچنین امکان بهره‌برداری از توبیخ و تشویق را دارند. اما تأثیرگذارترین رهبرها برای تحقق اهدافشان رهبری کاریزماتیک را در اولویت قرار می‌دهند.
چندین تکنیک کلیدی برای رهبری کاریزماتیک وجود دارد. برخی از آنها در زمینه‌ی سخنوری هستند، یعنی دسته‌ی «فنون کلامی»: استعاره، تشبیه، مقایسه، داستان‌گویی، کاربرد تضاد، پرسش‌های (استفهام) تأکیدی یا انکاری، عبارت سه‌بخشی، صحبت از محدودیت‌های اخلاقی، بازتاب حالات درونی تیمتان، تعیین اهداف سطح‌بالا و تزریق اعتماد‌به‌نفس و باور به اینکه این اهداف قابل‌دستیابی هستند. فنون غیرکلامی هم اهمیت دارند، مانند آوای سرزنده، تغییرات چهره و زبان بدن .
البته رهبران می‌توانند تکنیک‌های دیگری را مانند خلق احساس ضرورت، ارجاع به تاریخچه‌ی امیدبخش، تکرار، تأکید بر ازخودگذشتگی یا شوخ‌طبعی به‌کار بگیرند. اما فنونی‌ که پیش‌تر به آنها اشاره کردیم، تقریبا در همه‌ی زمینه‌ها اثربخشی بیشتری دارند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند کسانی که این فنون را به‌درستی به‌کار می‌برند، قادرند پیروانشان را حول چشم‌انداز مشخصی هم‌پیمان کنند. به‌طورمثال در ۸ مورد از ۱۰ انتخابات ریاست جمهوری گذشته در ایالات متحده، نامزدی که فنون زبانی رهبری کاریزماتیک را بهتر به‌کار برده است، پیروز رقابت بوده است. همچنین در قیاس با مهارت‌های ارائه‌ی خوب (مانند ساختار کلام، نشان‌گذاری شفاف، زبان قابل‌فهم، ضرب‌آهنگ گفتار و آرامش سخن‌گو)، مهارت‌های رهبری کاریزماتیک در اینکه افراد، شخص را قابل‌اعتماد، شایسته و مناسب رهبری بدانند، تأثیر بیشتری دارد. اما به نظر می‌رسد این مهارت‌های مهم، در دنیای کسب‌وکار چندان شناخته‌شده نیستند. مدیرانی که آنها را به‌کار می‌گیرند، طی آزمون‌وخطا و به‌شکلی ناآگاهانه آنها را فراگرفته‌اند. فراگرفتنِ این مهارت‌ها را نباید به شانس واگذار کرد.

آموزش مهارت‌های رهبری کاریزماتیک این‌طور آغاز می‌شود: توضیح مفهوم کاریزما و همچنین نمایش اخبار و ویدئوهایی که نمونه‌هایی را در کسب‌وکار، ورزش و سیاست معرفی می‌کنند. سپس مدیران باید تکنیک‌هایی را که در فیلم‌ها دیده‌اند، با خودشان و همچنین در مقابل دیگران تمرین کنند. یک گروه از مدیران اروپایی میان‌رده (با متوسط سنی ۳۵ سال) پس از انجام این کار، توانستند میزان کاربرد مهارت‌های رهبری کاریزماتیک را به دو‌برابر برسانند. درنتیجه، نرخ عددیِ برداشت ناظران از آنها به‌عنوان کسی که شایستگی رهبری دارد، به‌طور متوسط ۶۰درصد افزایش پیدا کرد. این مدیران پس از بازگشت به کار، توانستند به‌خوبی مهارت‌ها را به‌کار بگیرند. درمورد گروه دیگری از مدیران یکی از شرکت‌های بزرگ سویسی (با متوسط سنی ۴۲ سال) نیز نتایج مشابهی به‌دست آمد. به‌طورکلی ۶۵درصدِ مدیرانی که فنون رهبری کاریزماتیک را فرا گرفته‌اند، به‌عنوان رهبر، پذیرشی بالاتر از حد متوسط در میان دیگران دارند. این رقم برای مدیرانی که این فنون را فرانگرفته‌اند، تنها ۳۵درصد است.
هدف از فرا گرفتن مهارت‌های رهبری کاریزماتیک نه‌تنها استفاده از آنها در سخنرانی‌های عمومی است، بلکه به‌کارگیری آنها در مکالمات روزمره و به‌عبارتی تبدیل‌شدن به رهبری دائما کاریزماتیک است. این مهارت‌ها به‌دلیل خلق رابطه‌ی احساسی با پیروان، راهگشا هستند، حتی بااینکه شما را قدرتمند‌تر و شایسته‌ی احترام بیشتری نشان می‌دهند. «کاریزما» به‌زبان یونانی به‌معنی «موهبت» است. با استفاده‌ی درست از مهارت‌های رهبری کاریزماتیک این موهبت را در خود نمایان کنید.